مقدمه ای بر جراحی های چاقی (باریاتریک)

مقدمه ای چاقی و عوارض آن و جراحی های چاقی (باریاتریک) – دکتر شهاب شهابی

با افزایش افراد چاق در جوامع پیشرفته نیاز به درمان جراحی چاقی در اغلب جوامع نسبت به قبل افزایش چشمگیری داشته است به طبع روش های کم خطر تر از قبیل رژیم ورزش و تغییرات رفتار ی وتغییرات شیوه زندگی  نسبت به اعمال جراحی در اولویت قرار دارند.طبق آخرین آمار وزات بهداشت در سال 97 حدود 29 میلیون نفر در ایران از چاقی و اضافه وزن رنج میبرند و بیش از یک میلیون نفر نیاز به اعمال جراحی چاقی دارند.همچنین شیوع چاقی در زنان ایرانی و جوانان در حال افزایش هست.آمار ها از افزایش دو برابری مرگ های ناشی از چاقی و اضافه وزن در ایران حکایت دارد.لذا اعمال جراحی چاقی اعمال زیبایی نیستند و برای بهبود بیماریهای متابولیک نظیر دیابت و فشار خون و چربی خون و… و بهبود کیفیت و امید به زندگی انجام میشود.

اینفوگرافیک عوارض چاقی – دکتر شهاب شهابی

جراحی چاقی مناسب چه کسانی است؟

اعمال جراحی برای بیمارانی توصیه می شود که یا40≤ BMI دارند بدون اینکه هیچ بیماری زمینه ای داشته باشند و یا اینکه BMI بیشتر از 35 دارند و بیماری های زمینه ای مرتبط با چاقی را مبتلا هستند . منظور از بیماریهای زمینه ای مرتبط با چاقی بیماریهای از قبیل دیابت  ُ فشارخون ُ آرتروز آپنه خواب نازایی و اختلالات مشابه  هستند.نحوه محاسبه BMI از تقسیم وزن بر حسب کیلوگرم به قد به توان دو برحسب متر به دست می آید.

برای محاسبه BMI خود از نرم افزار محاسبه شاخص توده بدنی دکتر شهاب شهابی استفاده نمایید

طبقه بندی انواع چاقی بر اساس شاخص توده بدنی – دکتر شهابی

جراحی چاقی به روش لاپاراسکوپی یا کم تهاجمی

اعمال جراحی چاقی عموما به صورت لاپاراسکوپی یا کم تهاجمی یا درون بین صورت می گیرد بر خلاف گذشته که اعمال جراحی با برش های بزرگ خط وسط صورت میگرفت در دنیای امروز این اعمال به صورت کم تهاجمی واز طریق  چند برش کوچک  1-2 cm  قابل انجام است عموما بستری یک تا دو روز بیشتر نخواهد داشت  و دوران ریکاوری معمولا بین 7 تا 10 روز طول خواهد کشید اعمال جراحی متنوع و متعدد هستند این طور نیست که یک عمل جراحی  تنها وجود داشته باشد و آن عمل برای همه افراد مناسب باشد براساس شرایط بیمار و زمینه خانوادگی -آزمایشات قبل عمل- اندوسکوپی قبل از عمل- جراح و بیمار مشترکا تصمیم می گیرند چه روش جراحی را انتخاب کنند.قبل از هر گونه عمل جراحی می بایستی بیمار چندین بار توسط جراح و متخصصین بیمار ویزیت شود.

جراح طی ویزیت  های قبل از عمل توضیحات کافی در مورد عوارض بیماری- خطرات- منافع و سیر درمان  به بیمار ارائه خواهد کرد.

چه کسانی کاندید مناسبی برای جراحی های چاقی (باریاتریک) محسوب می شوند؟

اعمال جراحی برای بیمارانی توصیه می شود که یا40≤ BMI دارند بدون اینکه هیچ بیماری زمینه ای داشته باشند و یا اینکه BMI بیشتر از 35 دارند و بیماری های زمینه ای مرتبط با چاقی را مبتلا هستند . منظور از بیماریهای زمینه ای مرتبط با چاقی بیماریهای از قبیل قند خون ُ فشارخون ُ آرتروز و اختلالات مشابه  هستند.

در مورد اینکه چه افرادی نیازمند عمل جراحی هستند فقط BMI تعیین کننده نیست در واقع شرایط گفته شده شرط لازم است اما شرط  کافی نیست شرایط دیگری که لازم است احراز شود شامل موارد زیر است .

• تلاش مکرر با روش های کم خطر تر مثل رژیم و ورزش که ناموفق بوده است
• بیمار نباید اختلال اعصاب و روان  نیازمند درمان یا  بستری داشته باشد
• هرگونه سو مصرف مواد مخدر یا الکل بایستی کنار گذاشته شود.

مصرف مکمل های غذایی و ویزیت های دوره ای متخصص های مختلف ُ انجام آزمایشات و سونوگرافی – آندوسکوپی همگی  نیازمند  داشتن  منابع درآمدی کافی است و لذا کسی که در حدی فقیر باشد که توانایی تامیین این هزینه ها را نداشته باشد بهتراست  تحت عمل جراحی چاقی قرار نگیرد چرا که همانقدر که خود عمل جراحی چاقی اهمیت دارد مراقبت های دوره ای پس از عمل حائز اهمیت است.

طبقه بندی انواع چاقی – دکتر شهابی

کدام نوع جراحی چاقی مناسب من است؟

این که چه روش جراحی برای شما انتخاب شود با مصاحبه با بیمار و بررسی الگوی تغدیه ای بیمار (شیرینی خواری ،ریزه خواری یا حجیم خواری) از طرفی نتایج آندوسکوپی ، سابقه بیماری های قبلی و خانوادگی – بیماریهای زمینه ای از قبیل  دیابت و فشار خون و عوامل دیگری نیزدر این زمینه موثر هستند.در واقع نوع عمل جراحی چیزی نیست که شما به جراح دیکته کنید  تا انجام دهد یا جراح  شما را مجبور به پذیرش آن بکند . تصمیم گیری در مورد عمل جراحی یک تصمیم گیری دو جانبه و بامشارکت همزمان بیمار و پزشک است .جراح نیز نباید اصرار بر انجام یک نوع عمل جراحی خاص داشته باشد و باید قادر به انجام تمامی انواع استاندارد اعمال جراحی چاقی ومتابولیک باشد.

اعمال جراحی که به منظور کاهش وزن انجام می شود عموما با تغییر در دستگاه گوارش عملی هستند . صرف برداشتن چربی های اضافه ناحیه شکم ران یا باسن  بوسیله لیپوساکشن ،ابدومینوپلاستی و غیره نقشی در کنترل قند، فشارخون یا کاهش وزن طولانی مدت ندارد در واقع می بایست  حجم وجذب مواد غذایی را کاهش داد تا بیمار دچار کاهش وزن شود.

انوع مختلف مضرات اضافه وزن

انواع مختلف اعمال جراحی چاقی

اعمال جراحی چاقی که به منظور کاهش وزن انجام می گردند با تغییر در دستگاه گوارش همراه هستند فقط مربوط به اصلاح ظاهر کوچک کردن شکم نیست بلکه می تواند در صورتی که بیماری های مرتبط با چاقی مثل دیابت ،فشارخون و… وجود داشته باشد آن ها را نیز تا حد زیادی کنترل کند به نحوی که عموما چیزی بین 70 تا 80 درصد از بیمارانی که دیابت دارند و تحت عمل جراحی چاقی قرار می گیرند بعد از یکسال یا نیازشان نسبت به دارو رفع می شوند و  یا نیاز به مصرف کمتر دارو دارند . به همین علت است که نام دیگر جراحی های چاقی را جراحی های متابولیک نیز می نامند .

این اعمال به سه گروه تقسیم می شوند :

• اعمالی که باعث محدودیت در غذا خوردن می شود.
• اعمالی که باعث ایجاد سو جذب می شود.
• اعمال ترکیبی

در ادامه برخی از اعمال جراحی مرسوم و معروف را خدمتتان معرفی میکنیم :

عمل جراحی اسلیو :در حال حاضر و در دنیا بیشترین نوع عملی جراحی چاقی است  که انجام می شود .چرا که بیماران تمایل بیشتری به آن  دارند و به واسطه سادگی و سهولت انجام آن جراحان بیشتری نیز توانمندی انجام آن را دارند! در این روش بخش اعظم معده بوسیله منگنه های ویژه تیتانیومی جدا و از بدن خارج می شود . در نظر بگیرید حدود ۸۰ درصد از حجم معده شامل  قسمتی از معده که هورمون گرلین(هورمون گرسنگی و ایجاد اشتها) را ترشح میکند طی این  اعمل جراحی از شکم خارج می شود به طبع بعد از این عمل تمایل و توان مصرف بیش از حد خوراکی وجود نخواهد داشت.

از مزایای این روش این است که کمترین تغییر در دستگاه گوارش رخ می دهد. دستکاری بر روی روده ها انجام نمی شود.اسلیو از روش های  جراحی است که نیازمند پایبندی قابل توجه  بیمار است در واقع اگر بیماری اراده سستی داشته باشد وریزه خوار و شیرین خوار باشد بهتر است عمل اسلیو انجام نشود . بعد از جراحی اسلیو وبه مرور زمان در صورت عدم رعایت نکات تغذیه ای  امکان 10-15 در صد افزایش حجم معده وجود دارد علارغم ناچیز بودن امکان افزایش وزن مجدد تا حدودی وجود دارد.

اگر کسی دچار ریفلاکس باشد(ترش کردن و سوزش سر دل) یعنی دریچه بین مری و معده این بیمار شل باشد و درجاتی از برگشت مواد اسیدی از معده به مری را داشته باشد انجام عمل اسلیو توصیه نمی شود زیرا در دراز مدت باعث بدتر شدن وایجاد زخم های مری میشود. در انتخاب روش باید حداکثر دقت از سوی جراح صورت گیرد.در افراد با ریزه خواری شدید وزن های بسیار بالا وبیماری های متابولیک خاص و طولانی مدت مثل دیابت  اسلیو گزینه اول جراحی نیست.

جراحی اسلیو معده

عمل جراحی بای پس کلاسیک :

در این عمل جراحی ترکیبی از روش محدود کننده و روش سو جذب به کار گرفته می شود در واقع چیزی در حدود ۳۰ سی سی از حجم معده در مسیر عبور غذا باقی گذاشته می شود باقی معده از مسیر عبور غذا حذف می شود دقت کنید که چیزی از بدن بیمار خارج نمی شود بلکه مسیر عبور غذا تغییر داده می شود به نحوی که از 95 درصد از معده غذا رد نشود به همین علت به این عمل بای پس معده گفته می شود بای پس یعنی دور زدن ، و در واقع غذا از پاچ معده کوچک و مسیر جدیدی که جراح ایجاد می کند عبور می کند این عمل جراحی دارای دو دوخت و دوز است یک دوخت و دوز بین معده و روده و دوخت و دوز دیگر بین روده و روده که عمدتا بوسیله منگنه های تیتانیومی ویژه صورت میگیرد.

این عمل جراحی یکی از استاندارد ترین و اثبات شده ترین عمل جراحی می باشد چرا که سابقه زیادی دارد و مطالعات طولانی مدت سی ساله روی آن انجام شده است در این روش بیمار طولانی مدت به مصرف مکمل ها دارد با توجه به تغییرات در دستگاه گوارش عوارض نیز اندکی نسبت به عمل اسلیو بیشتر است البته عمل اسلیو نیز عوارضی دارد اما عوارض کلی از قبیل کاهش وزن بیش از حد انتظار ، کمبود های تغذیه ای و فتق های داخلی و زخم های محل دوخت و دوز به طبع در عمل جراحی بای پس کلاسیک وجود دارد

اما در بیماری که دچار ریفلاکس معده به مری است شاید استانداردترین روش جراحی برای کاهش وزن عمل جراحی بای پس کلاسیک  باشد  به این عمل جراحی بای پس Roux en Y  نیز گفته می شودبا توجه به سختی بیشتر و تکنیک دشوار تر این عمل تعداد مراکز و جراحانی که توانایی انجام  این روش جراحی را دارند به طبع کمتراز اسلیو است .

جراحی بای پس معده

بای پس مینی : اشتباه نکنید این که به این عمل مینی بای پس اطلاق می شود دلیل بر این نیست که قدرت کمتری دارد از اتفاق عمل مینی بای پس از نظر تاثیر گذاری بر  روی کاهش وزن ، دیابت و فشارخون و سایر بیماری های همراه اندکی قوی تر از بای پس کلاسیک است و در این روش تنها یک دوخت و دوز بین معده و روده صورت میگیرد . تغییرات کمتر ایجاد می شود  و برگردندان آن به آناتومی نرمال ساده تر است و اما شرط آن این است که بیمار سیگاری نباشد و ریفلاکس هم نداشته باشد عمل جراحی مینی بای پس نام های دیگری هم دارد مثل عمل جراحی تک آناستاموزی  و بای پس تک آناستاموزی ، عمل جراحی بای پس امگا،  تمامی آنها همان جراحی مینی بای پس را مد نظر دارد.

این روش جراحی یکی از روش هایی است که همزمان هم  باعث سوجذب  و هم با عث محدودیت در خوردن می شود لازم است بیمار قبل از انجام عمل جراحی مینی بای پس در مورد این که درباره این که برای کشیدن سیگار ممنوعیت نسبی  دارد توجیه شود  چرا که در این نوع عمل جراحی به واسطه تغییراتی که در دستگاه گوارش ایجاد می شود  کشیدن سیگار بیمار را شدیدا مستعد  ایجاد زخم در ناحیه دوخت و دوز می کند . حسن این روش عمل جراحی این است که برای  برگرداندن آن به شرایط  نرمال راحتتر است.کاربرد این عمل جراحی به خصوص برای بیمارانی که چاقی بسیار زیادی دارند مثل اینکه BMI≥50 داشته باشند توصیه شده است. اثر این عمل جراحی در دیابت ، فشارخون و آرتروز اثبات شده است .

جراحی بایپس مینی معده

عمل بای پس ساسی: عمل بای پس ساسی در واقع ترکیبی از عمل اسلیو و عمل بای پس مینی است در واقع در این عمل جراحی بیمار تحت جراحی اسلیو قرار می گیرد و یک دوخت و دوز نیز بین روده و معده جدید ایجاد شده یعنی همان اسلیوی که جدید ایجاد شده برقرار می گردد.این روش جراحی برای کسانی مهم است که نیاز مند آن هستند  که همیشه آندوسکوپی معده به صورت روتین را انجام دهند مثل این که دارای ریسک بالایی برای بیماریهای معده باشند و یا سابقه قوی برای سرطان معده داشته باشند. در این روش همزمان هم از روش های محدود کننده و هم از روش های سوجذب استفاده می شود البته روش های دیگری هم هستند که برای عمل جراحی کاهش وزن استفاده می شود اما انجام آنها برای اغلب بیماران ضروری نیست  چرا که اغلب بیماران با  یکی از روش های یاد شده که در شماره های قبل توضیح داده شد قابل اجرا است و نیاز به روش های جدید تر که اثرات بلند مدت ناشناخته تر دارند نیست .در مورد   روش های جدید تر تر می بایست حتما با جراح مشورت کافی انجام شود و شرایط انجام نوع عمل جراحی خاص را داشته باشد.

جراحی ساسی بای پس معده